Niets van onderstaande tekst en bijgaande foto’s mag op welke wijze dan ook gebruikt worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs en uitgever.
Het betaalde voetbal op de Berg
W.V.V. Wageningen (1911-1954)
In 1904 wordt er al op diverse plaatsen in Wageningen gevoetbald. In 1908 besluit een aantal serieuze liefhebbers op initiatief van Ko Schuilenburg, Marinus Holleman en Frans Bos zich te verenigen. Zij verzoeken de Arnhemse Voetbal Bond om toelating, waarvoor twee proef-wedstrijden gespeeld moeten worden tegen de Arnhemse clubs D.V.S. (1-1) en Gelria (3-1). Door dit goede resultaat wordt de vereniging onder de naam ‘Sparta’ toegelaten tot de bond. In 1911 wordt Sparta kampioen van de Arnhemse Voetbal Bond en volgt promotie naar de Gelderse Voetbalbond. Bij deze gelegenheid wordt de naam Sparta omgedoopt in `W.V.V. Wageningen’. Dat gebeurt op 27 augustus 1911. In 1912 legt Wageningen direct beslag op het kampioenschap van de Gelderse Voetbalbond en treedt de vereniging toe tot de 3e klasse van de Nederlandse Voetbal Bond. In 1913 promoveert Wageningen naar de 2e klasse en tussen 1914 en 1919 speelt de club afwisselend in de 2e of 3e klasse. In 1920 wordt Wageningen kampioen van de 3e klasse B met 26 punten uit 14 wedstrijden en een doelsaldo van 70-6. In 1924 wordt Wageningen kampioen van de 2e klasse B en na twee beslissingswedstrijd (2 x 0-0) tegen de kampioen van de 2e klasse A, Rigtersbleek uit Enschede, wordt in de verlenging bepaalddat Wageningen naar de 1e klasse promoveert. De eerste jaren in de 1e klasse weet Wageningen zich goed te handhaven, maar in seizoen 1928/1929 doemt het degradatiespook op de Berg op. Maar Wageningen weet zich ten koste van Enschedese Boys te handhaven. Gedurende de periode 1930-1939 speelt Wageningen hoofdzakelijk in de middenmoot van de 1e klasse.
Door deze afbeelding met onderstaande tekst werd het 20-jarig bestaan van Wageningen in 1931 gekenmerkt:
“Wageningen” voor jou zijn we steeds bereid
Groen en wit, die kleuren voeren we ten strijd
Trotsch en fier, want ieder lid
Geeft heel zijn krachten voor groen en wit
KNVB-beker
Job Jansen toont de gewonnen KNVB-beker in 1948
In 1939 wordt het eerste echte grote succes behaald. Op 18 juni 1939 verovert Wageningen op het Eendracht-terrein in Arnhem de KNVB-beker op PSV (2-1 na verlenging). Wageningen is de eerste oostelijke club die deze beker weet te bemachtigen. De Wageningse doelpunten worden gescoord door Willy Zittersteijn. De oorlogsjaren brengen geen grote sportieve prestaties. Wel de opkomst van een groot talent: Charley van de Weerd. De luchtlanding van de geallieerden op 17 september 1944 ontwricht de hele omgeving van Wageningen. Het stadion wordt praktisch volledig vernield. Ook komen veel leden van Wageningen om het leven. Ter nagedachte aan hen wordt in 1952 een sober monumentje aan de noordkant van het stadion geplaatst. Het seizoen 1947/1948 wordt een succesvol seizoen: vijfde in de competitie en winnaar van de KNVB-beker. In de bekerfinale speelt Wageningen op 19 juni 1948 met 0-0 gelijkgespeeld tegen D.W.V. Drie strafschoppen brengen uiteindelijk de beslissing: doelman Gerrit van Elst stopt twee van de drie Amsterdamse penalties. Reijer Jansen mist de eerste Wageningse strafschop maar Charley van de Weerd en Henk van de Meij scoren. Seizoen 1950/1951 onder trainer Van Wijhe brengt Wageningen bijna het eerste kampioenschap in de 1e klasse Oost. Na een spannend competitieverloop eindigen zowel Wageningen als D.W.S. op 29 punten. De beslissingswedstrijd wordt op 29 april 1951 in het Feijenoord-stadion gespeeld. D.W.S. wint de wedstrijd met 1-0. Het seizoen daarop speelt Wageningen met de waarschijnlijk sterkste formatie in de historie van de club: Henk Geutjes, Job Jansen, Frans Beijer, Wim Vermeer, Henk Looijs, Wim van de Meij, Reijer Jansen, Wim Zeller, Wim Bleijenberg, Charley van de Weerd en Frans Möller. In de eerste competitiehelft worden tegenstanders afgedroogd: Wageningen-Enschede 7-1, Wageningen-Sneek 9-0 en Oosterparkers-Wageningen 0-7. Het team scoort er lustig op los en keeper Geutjes mag zelfs een keer een penalty benutten. Na een gedwongen winterpauze, waarin Wim Bleijenberg (21 goals) wordt getransfereerd naar Rigtersbleek en Charley van de Weerd (15 goals) voor de rest van het seizoen geblesseerd afhaakt, is de rol van Wageningen een stuk minder. Op 22 mei 1954 herdenkt Wageningen het feit dat de vereniging dertig jaar achtereen in de 1e klasse speelt.
Onderstaand een krantenartikel over de KNVB-bekerwinst (weekblad Sportief uit 1948). 
Met dit team won Wageningen de KNVB-beker in 1948
De invoering van het betaald voetbal in Nederland en in Wageningen (1954)
De invoering van het betaald voetbal in Nederland en dus ook in Wageningen is niet zonder slag of stoot gegaan. In de ons omliggende landen wordt allang betaald, maar de KNVB weigert met de ‘moderne’ ontwikkelingen mee te gaan en houdt halsstarrig vast aan het amateurisme. Het gevolg is dat veel spelers op zoek gaan naar het ‘grote’ geld en naar Frankrijk, Duitsland en Italië vertrekken. Dit ondanks de levenslange schorsing door de KNVB, zowel voor de competitie als voor Oranje. Het niveau van de vaderlandse competitie en dat van Oranje daalt schrikbarend. Als eind 1953 ook nog eens Nederlandse clubs samenspannen door een `wilde’ bond op te richten en in augustus 1954 een eigen competitie beginnen, gaat de KNVB overstag en moet de bond betalingen toestaan. In november 1954 fuseren beide bonden.
Op 23 augustus 1954 neemt de voetbalvereniging Wageningen op een buitengewone ledenvergadering een ingrijpend besluit: met ingang van 1 september van dat zelfde jaar krijgen de spelers van Wageningen een vergoeding voor het bezoeken van de trainingen en het spelen van wedstrijden. Dat besluit betekent het einde van de amateurstatus. De vereniging reageert daarmee op het voorstel van het KNVB-bestuur van 3 juli om betaald voetbal mogelijk te maken, maar loopt daarmee wel vooruit op de verwachte ommezwaai van de ledenvergadering van de KNVB. Op 14 augustus kunnen de leden van de KNVB in Amsterdam namelijk nog niet tot een besluit komen en de vergadering wordt geschorst tot 28 augustus. Maar heel voetballend Nederland voelt aan dat de KNVB niet meer om betaald voetbal heen kan. Het bestuur van Wageningen volgt de ontwikkelingen rond de totstandkoming van profvoetbal in Nederland nauwlettend. Hoewel in eerste instantie algemeen verwacht wordt dat de KNVB vasthoudt aan het amateurisme, volgt dan toch op 28 augustus de ommezwaai van het Bondsbestuur. De KNVB staat financiële vergoedingen aan spelers toe. Deze maatregel moet in ieder geval de uittocht van eerste klasse spelers naar de `wilde bond’, de Nederlandse Beroeps Voetbal Bond, tegengaan. Wageningen is dan al twee spelers kwijt aan De Graafschap uit Doetinchem: Charley van de Weerd en Henk Welgraven hebben gekozen voor een profcontract.
De anonieme jaren (1954-1964)
Na 30 jaar (1924-1954) op het hoogste niveau gespeeld te hebben, weet Wageningen zich na de eerste volledige competitie betaald voetbal, in 1955 niet te plaatsen voor de nieuw te formeren ‘hoofdklasse’. Wageningen speelt het seizoen 1955/1956 in de eerste klasse. Voor het seizoen 1956/1957 besluit de KNVB de naam hoofdklasse te veranderen in ‘eredivisie’ en worden alle eersteklassers in twee eerste divisies en een tweede divisie geplaatst. Wageningen plaatst zich voor de eerste divisie. Het duurt tot 1974 eer Wageningen weer het hoogste niveau, de eredivisie, bereikt. In de eerste tien jaar van het betaald voetbal heeft Wageningen een aantal keren voor de keuze gestaan om vrijwillig terug te keren naar de amateurs. Het bestuur ziet echter steeds voldoende mogelijkheden om het betaald voetbal voort te zetten. Wageningen voert een voorzichtig beleid, waardoor er nimmer een cent schuld ontstaat. Steun van grote geldschieters of bedrijven is er niet. De plaatselijke middenstand, verenigd in de Stichting Steunfonds, biedt financiële steun in de moeilijke beginperiode. Op sportief gebied zijn er weinig successen. In 1956 wordt Wageningen tweede in de eerste klasse, waardoor de club zich plaatst voor de eerste divisie. Daarin draait de club zes seizoenen anoniem in de middenmoot mee. Als de KNVB in 1962 besluit het aantal eerste divisies terug te brengen van twee naar één, weet Wageningen zich niet voor de eerste divisie te plaatsen. Het seizoen 1962/1963 begint dus in de tweede divisie, waarin Wageningen als negende eindigt. Het seizoen daarop wordt zelfs afgesloten met een 15e plaats. Typerend voor Wageningen is dat er, ondanks de tegenvallende prestaties en mindere publieke belangstelling, dat seizoen slechts een negatief saldo is van ƒ480,-.
Anton “Charley” van de Weerd, een Wageningse legende
Ongetwijfeld zou de W.V.V. Wageningen in het tijdvak tussen 1940 en 1961 minder aansprekende successen behaald hebben als Anton van de Weerd niet was gaan voetballen. Er is geen speler in de geschiedenis van Wageningen die meer zijn stempel op het Wageningse voetbal heeft gedrukt dan Van de Weerd. Terecht werd hij dan ook aan het einde van de 20e eeuw uitgeroepen tot voetballer van de eeuw in Wageningen. Van de Weerd voetbalde, anderhalf seizoen bij De Graafschap uitgezonderd, ruim twintig jaar voor Wageningen. Hij was beroemd en berucht vanwege zijn tactisch inzicht en zijn geweldige schotkracht in zowel zijn linker- als rechterbeen. Daarnaast vielen zijn sportiviteit en zijn gevoel voor humor op. Van de Weerd speelde in praktisch alle vertegenwoordigende elftallen, zoals het Oostelijk elftal, het voorlopig Nederlands elftal (Zwaluwenteam) en het Nederlands B-elftal. Het Nederlands elftal haalde hij net niet.
Op weg naar de eerste successen (1964-1971)
Keeper Cees Quint in stijlvolle aktie
Een grote verandering, vooral op sportief gebied, vindt plaats in 1964 door de komst van trainer Bas Paauwe. Hij legt, in samenspraak met het bestuur, de nadruk op het aantrekken van goede, regionale amateurs. Wageningen sluit het seizoen 1964/1965 op de derde plaats af. Door het behalen van die derde plaats speelt Wageningen een beslissingswedstrijd tegen Xerxes, met als inzet promotie naar de eerste divisie. Deze wedstrijd gaat helaas verloren. In de daaropvolgende jaren wordt de hand van Paauwe zichtbaar. Wageningen promoveert tweemaal naar de eerste divisie. In 1968 door het behalen van het kampioenschap in de tweede divisie en in 1970 door het behalen van de tweede plaats in de tweede divisie. Na het kampioenschap in 1968 verlaat Paauwe Wageningen. Hij wordt opgevolgd door Maarten Vink. Financieel en bestuurlijk weet de club zich na de moeilijke beginjaren van het semi-profvoetbal goed staande te houden en Wageningen ontwikkelt zich tot een stabiele club. Voor het seizoen 1964/1965 bedraagt de begroting voor het eerst ƒ100.000,-. In 1968 volgt een bestuurlijke herstructurering, waardoor het bestuur dertien leden gaat tellen verdeeld over drie secties.
Ton van de Weerd, de topper van de jaren zestig
Tien jaar lang was hij het boegbeeld van Wageningen. De speler met de meeste wedstrijden, de meeste doelpunten, tien jaar aanvoerder, spelbepaler en vaandeldrager van het eerste team. In zijn decennium werd de basis gelegd voor de succesvolle periode van de zeventiger jaren. Vanaf 1956 als kroonprins nog samen met neef Charley, vanaf 1962 tot 1972 als een waardig troonopvolger. Er heeft zelden een speler op De Berg gevoetbald met meer passie, meer voetbalinzicht dan Ton van de Weerd. Hij had er alles voor over, maar bleef realistisch.: maakte zijn opleiding af, bleef er altijd naast werken en bleef, wellicht mede daardoor, deze regio altijd trouw.
De eeuwige strijd tegen Vitesse
Armand Mannen in een luchtduel tijdens FC Wageningen-Vitesse in 1984
Wat voor Nederland Ajax – Feijenoord is, is Wageningen – Vitesse voor de Veluwezoom. De derby ‘groen-wit’ tegen ‘geel-zwart’ staat jarenlang volop in de belangstelling en zorgt voor veel emotie, zowel binnen als buiten het veld. Eén overwinning kan een mislukt seizoen weer goed maken. De eerste Wageningen – Vitesse wordt op 24 september 1922 gespeeld. Daarvoor zijn er al wel voetbalcontacten tussen Wageningen en Arnhem. Wageningen wordt daarbij vertegenwoordigd door Victoria, Go Ahead en GVC. Voor Arnhem speelt het op 14 mei 1892 opgerichte Vitesse al. In de jaren 1920-1945 kent het enthousiasme bij de wedstrijden soms geen grenzen. Aan de andere kant staat het publiek van beide verenigingen soms een goed sportieve verstandhouding in de weg. Gelukkig verandert die situatie eind jaren ’40. De derby wordt pas echt beladen na de invoering van het betaald voetbal in 1954 en na de invoering van de nacompetitie voor de eerste divisie in 1972. De derby wordt voor de nacompetitie vier maal gespeeld. In de jaren ’80 daalt de belangstelling voor de derby. Wageningen en Vitesse spelen beide geen rol van betekenis in de eerste divisie. De laatste derby wordt op 25 maart 1989 gespeeld. Vitesse promoveert aan het eind van seizoen 1988/1989 naar de eredivisie en Wageningen blijft nog drie jaar anoniem in de eerste divisie spelen.
Voor het eerst in de Eredivisie (1971-1975)
In dit laatste duel in de nacompetitie op de overvolle Berg in 1974 tegen aartsrivaal Vitesse weet Wageningen via een 1-1 gelijkspel voor het eerst de eredivisie te bereiken
In deze periode kenmerkt Wageningen zich als een stabiele eerste divisie club waarin het hoogste doel, de eredivisie, binnen bereik komt. Aan het bereiken van dit doel draagt ook de gemeente Wageningen bij. In augustus 1971 besluit de gemeenteraad het betaald voetbal in Wageningen te steunen, door zich garant te stellen voor het exploitatietekort. Een tweede financiële injectie vindt plaats in januari 1974 door de oprichting van de Club van Honderd. In 1972 splitst het bestuur zich in twee secties: de sectie Betaald Voetbal en de sectie Amateur Voetbal. Dit is de eerste stap op weg naar de tweedeling. Op sportief gebied gaat het Wageningen voor de wind en wordt het gestelde doel, de eredivisie, bereikt. Onder leiding van de trainers Maarten Vink en Fritz Korbach weet Wageningen veel getalenteerde, jonge spelers naar de Berg te halen en verder op te leiden. Dit leidt in het seizoen 1971/1972 tot het behalen van een halve finaleplaats in het KNVB-bekertoernooi. In de seizoenen 1972/1973 en 1973/1974 wordt een periodetitel veroverd en in 1974 leidt dat tot het winnen van de nacompetitie en promotie naar de eredivisie. Helaas wordt het verblijf in de eredivisie slechts beperkt tot één seizoen. Tijdens dat seizoen verrijst aan de oostzijde van het terrein wel een grote overdekte staantribune.
Gerdo Hazelhekke: voetballen was voor mij niet altijd het belangrijkste
De meest in het oog springende speler tijdens de hoogtijdagen van de club (1970-1980) is de markante Gerdo Hazelhekke: eigenwijs, intelligent, lui, altijd op de goede plaats om te scoren, zakelijk sterk, streekgebonden. Zeven seizoenen scoort hij er voor Wageningen lustig op los. Tientallen fraaie doelpunten schenkt hij de supporters en ondanks fraaie aanbiedingen blijft hij de club lang trouw. Zijn wil om in het oosten van het land te blijven brengt hem bij vier oostelijke verenigingen, waarvan Wageningen hem zonder twijfel het dierbaarst is.
Wageningen op herhaling (1975-1981)
In dit laatste duel in de nacompetitie op de Berg (record aantal toeschouwers van 20.000) in 1980 tegen SC Cambuur weet FC Wageningen voor de tweede keer de ere-divisie te bereiken
Na de degradatie uit de eredivisie blijft Wageningen in de top van de eerste divisie meespelen. Om de continuïteit van het betaald voetbal in Wageningen op lange termijn te waarborgen, wordt met de gemeente een beleid voor de langere termijn vastgesteld. Dit houdt onder andere in: splitsing amateurvoetbal en betaald voetbal. De gemeente zegt de nieuwe FC Wageningen financiële steun toe, want het lukt Wageningen niet om door acties haar inkomsten te vergroten. Op sportief gebied kent (FC) Wageningen goede jaren. Twee keer, in 1976 en 1978, bereikt het de nacompetitie door een derde plaats in de competitie. In 1980 wordt, na het behalen van de vierde periodetitel, de nacompetitie zelfs gewonnen en is promotie naar de eredivisie opnieuw een feit. Dit gebeurt onder leiding van trainer Frans Körver, die in 1977 Fritz Korbach is opgevolgd.
De splitsing
Op de buitengewone ledenvergadering van 2 mei 1978 wordt de knoop eindelijk doorgehakt. De scheiding der geesten hing al enige jaren in de lucht. De profs en de amateurs gaan per 1 juli 1978 ieder hun eigen weg. Het betaald voetbal wordt ondergebracht in de stichting ‘FC Wageningen’ en de amateurs voetballen verder onder de naam ‘W.V.V. Wageningen 1911’. Al direct na de invoering van het betaald voetbal in 1954 levert de combinatie prof- en amateurvoetbal binnen de vereniging problemen op. Sinds die tijd wordt gestreefd naar een organisatiestructuur waarbij de belangen van beide takken evenredig gediend kunnen worden, De problematiek rond het betaald voetbal kost echter steeds meer tijd en geld. Als de gemeente in 1977 besluit dat een splitsing binnen de vereniging een voorwaarde is voor subsidiëring voor langere tijd, waarmee betaald voetbal op De Berg voor langere tijd gewaarborgd wordt, heeft het bestuur geen keus meer. Tijdens de vele vergaderingen, o.l.v. voorzitter Ab Wit en secretaris Hans van Rhoon, en besprekingen over dit onderwerp laaien de emoties vaak hoog op. De moeilijke jaren (1981-1991) Na het succesvolle decennium 1971-1981 volgt een periode waarin het zowel sportief als bestuurlijk niet voor de wind gaat. Na de degradatie in 1981 wordt er bijna elk seizoen meer gesproken over geld, of liever hoe komen we aan geld, dan over voetbal. Om financieel de eindjes aan elkaar te kunnen knopen worden tal van acties in touw gezet. Ook wordt er diverse keren een sponsorcontactgroep geformeerd, om grote organisaties te strikken als hoofdsponsor. Ook in deze periode verleent de gemeente een aantal keren een, zeer gewenste, helpende hand. De bestuurlijke onrust brengt met zich mee dat FC Wageningen soms gelijkenis vertoont met een duiventil. Het is een komen en gaan van spelers, trainers en bestuursleden. Op sportief gebied er is incidenteel succes. In het seizoen 1984/1985 wordt de halve finale om de KNVB-beker bereikt en in het seizoen 1989/1990 wint FC Wageningen de vierde periodetitel waardoor de club voor de zesde keer deelneemt aan de nacompetitie.
Jan Oosterhuis, licht in de duisternis
“De acht seizoenen die ik bij FC Wageningen heb doorgebracht behoren niet tot de hoogtijdagen van de club. We hebben het één keer tot de halve finale van de beker geschopt (1984/1985) en we zijn in 1989/1990 één keer periodekampioen geworden. Het heeft voor mij overigens geen stempel gedrukt op mijn voetballeven. Omdat ik na FC Wageningen nog twee en een half seizoen bij FC Utrecht, drie en een half seizoen bij De Graafschap en drie seizoenen bij Haarlem heb gevoetbald kan ik vergelijken. Ik kan wel zeggen, zeker wanneer ik het vergelijk met Haarlem waar ik het laatst gespeeld heb en we ook geen successen behaald hebben, dat FC Wageningen positief is blijven hangen in mijn gedachten en Haarlem niet. FC Wageningen was amateuristisch maar gezelliger. Ook na een nederlaag bleven de spelers bij elkaar, een pilsje drinken, de vrouwen er bij, contact met bestuursleden. Als er een succesje aan zat te komen dan voelde je dat aan de hele club. Wanneer we twee wedstrijden wonnen in één periode dan begon er al direct meer publiek te komen. Wat dat aan gaat is het jammer dat er weinig echte successen waren. Al waren we maar een goede middenmoter geweest dan was de club wellicht niet zo in de problemen gekomen. Iedereen deed zijn best, maar het zat er niet in.”
De afsluiting van een voetbalhistorie (1991/1992)
Aan de vooravond van wat uiteindelijk het laatste seizoen zou blijken te zijn, lijkt het bestuur, na de moeilijke jaren, de voetbalclub weer redelijk op de rails te hebben. Zowel bestuurlijk als sportief en financieel is er fors gereorganiseerd. De oude belastingschuld blijft echter als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de club hangen, omdat ondernemers wel bereid blijken te investeren in de toekomst maar niet in het verleden. De spelersgroep onder leiding van Pim Verbeek is ambitieus en draait een uitstekende eerste seizoenshelft. Wanneer later in het seizoen het faillissement niet meer is af te wenden en het einde van het betaald voetbal in Wageningen in zicht komt, dalen ook de sportieve prestaties. In de laatste wedstrijd tegen NAC (2-1) blijkt De Berg nog steeds een Onneembare Vesting.
Na het laatste thuisduel tegen NAC werd het hoofdstuk “FC Wageningen” afgesloten en ging het hek dicht.
Met toestemming van Rien Bor en Arjan Molenaar, de schrijvers van het boek “De Onneembare Vesting; de historie van het betaald voetbal op De Wageningse Berg 1954 -1992” is een korte samenvatting gemaakt van de historie van FC Wageningen en de geschiedenis van het roemruchte stadion op de Wageningse Berg.
Niets van bovenstaande tekst en bijgaande foto’s mag op welke wijze dan ook gebruikt worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs en uitgever.
Stadion de Wageningse Berg 