Niets van onderstaande tekst en bijgaande foto’s mag op welke wijze dan ook gebruikt worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs en uitgever.
De historie van het stadion
De voetbalvereniging Wageningen en De Wageningse Berg zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De voetbalvereniging Wageningen heeft niet altijd op De Berg gespeeld. Na een aantal omzwervingen door Wageningen speelt de vereniging pas vanaf 1925 (tot 1992) in het stadion De Wageningse Berg. Het in 1899 gebouwde stadion wordt eerst gehuurd van de `n.v. De Wageningsche Berg’, vanaf februari 1940 wordt het van de gemeente gehuurd en de laatste tien jaar geeft de gemeente het stadion gratis in bruikleen. De Wageningse Berg is een begrip in de Nederlandse voetbalwereld. Niet alleen vanwege de mooie ligging, maar ook als een voor tegenstanders schier onneembare vesting.
In 1911 huurt W.V.V. Wageningen voor het eerst het sportterrein op de Wageningse Berg van E.H. van Duijkeren, eigenaar van het hotel ‘De Wageningsche Berg’. Deze laat het sportterrein in de jaren 1899-1900 in de nabijheid van zijn hotel in eerste instantie aanleggen voor het houden van concour-hippiques. Aan de westkant van het terrein staat in dat jaar een houten tribune voor ongeveer vierhonderd personen, ontworpen en gebouwd door de firma Van Wijngaarde en Co. uit Weesp. Aan dezelfde kant staat in dezelfde stijl een directiekantoor en naast de tribune een consumptietent. Om het terrein was een twee meter hoge schutting geplaatst, met daar omheen prachtig hoge bomen. In de zomer van 1918 loopt het contract met W.V.V. Wageningen af en wordt het niet verlengd door de hoteleigenaar. Wageningen wijkt uit naar het voormalige G.V.C.-terrein aan de Capelleveenselaan. In 1921 wordt dit terrein door het Rijk opgeëist. Het bestuur slaagt er met veel moeite in voor drie jaar de beschikking te krijgen over een terrein op Rutgerskruis, aan de Haarweg.
Aankoop
De Berg in 1925 met op de achtergrond de toen nog anders uitziende watertoren
Op 18 mei 1924 wordt Wageningen eerste klasser. De huurovereenkomst van het speelveld aan de Haarweg loopt in de zomer van 1925 af en het bestuur wordt met het zoveelste terreinprobleem opgezadeld. Uiteindelijk zit er weinig op opnieuw het sportterrein op De Berg te huren van de n.v. ‘De Wageningsche Berg’, hoewel het complex inmiddels in erbarmelijke toestand verkeert. Gedurende de zomer van 1925 wordt met vereende krachten gewerkt aan verbetering van het complex en op 20 september 1925 verricht wethouder Vreede de opening en de aftrap voor de vriendschappelijke wedstrijd tegen E.D.O. uit Haarlem. Op 1 mei 1937 huurt de voetbalvereniging Wageningen voor de laatste keer voor vijf jaar en tegen een huursom van f 500,- per jaar het sportterrein. Want op 13 februari 1940 besluit de gemeenteraad van Wageningen het voetbalterrein met oefenterrein en een stuk bosgrond met boswachterwoning te kopen van Gijsbertus Priem, eigenaar van hotel ‘De Wageningse Berg’. De aankoop heeft tot doel in de toekomst, mede door uitbreiding van het sportterrein, een sportgelegenheid te scheppen voor alle geledingen van de Wageningse bevolking. Vanaf die tijd huurt W.V.V. Wageningen het terrein van de gemeente Wageningen. Een verzoek van de voetbalvereniging van 20 februari 1946 om het complex te kopen, kan om bovenvermelde reden niet gehonoreerd worden.
De Tweede Wereldoorlog
De Berg werd ook bespeeld in de oorlogsjaren, hier komt Job Jansen het veld op
Gedurende de Tweede Wereldoorlog wordt er op de Berg doorgespeeld. Op 1 mei 1942 huurt de club het hoofdveld en het daarnaast gelegen oefenterrein opnieuw van de gemeente voor ƒ450,- per jaar. Het laatste oorlogsjaar verandert de totale accommodatie op De Berg in een chaos. De oorlogshandelingen (Market Garden) laten De Berg niet ongemoeid. ‘De Sportkroniek’ van 25 juli 1945 tekent het volgende op: “Een verdwenen voetbalveld Op de Wageningsche Berg, vlak bij de inmiddels in de lucht gevlogen watertoren, lag het Wageningen-terrein. Het terrein zo vol met voetangels en klemmen voor competitiebezoekers, het is er niet meer. De tribune is weggesleept, met de afrastering, het kleedlokaal, de doelpalen… De optimistische moffen meenden met deze voetbalattributen alsnog de oorlog te winnen… Slechts enige niet weg te slepen betonnen trapjes wijzen er op, dat er ooit iets als een voetbalgelegenheid was. Het veld zelf is een verzameling granaattrechters.” Wageningen speelt de eerste wedstrijden na de oorlog op het veld van WAVV.
Ter nagedachtenis aan de vrienden die de Wageningse Sportgemeenschap in de oorlog zijn ontvallen
Hondenhokken
In de Veluwepost van 31 oktober 1945 antwoordt voorzitter Van Thuyl op de vraag “Hoe staat het met de sportaccommodatie op De Berg ?”: “Buitengewoon slecht. We zitten met een outillage die niet aan de geringste eisen kan voldoen. Het hout van ons terrein is in beslag genomen door de Dienst Wederopbouw. Indien er niet gauw ingegrepen wordt, kunnen we van de winter niet voetballen. We moeten onze gasten ontvangen in hondenhokken met rietmatten. En dat voor een 1e klasse vereniging. Een 1e klasser heeft verplichtingen. De toestand is nog nooit goed geweest in Wageningen en dat is in hoofdzaak te wijten aan te weinig medewerking van de gemeentelijke autoriteiten. Onze hoop is nu gevestigd op de sportbond die in Wageningen gesticht is. Op het sportterrein worden eenvoudige kleedruimten geplaatst en het veld wordt omringd met rietmatten. De kwaliteit van het speelveld blijft echter zeer slecht. Verslag van de wedstrijd Wageningen – Go Ahead (3-3) in de Veluwepost van 24 december 1947: “Glijdend en balancerend in modder en slijk moesten de spelers maar zien, hoe ze zichzelf in evenwicht moesten houden”. Het terrein is zo slecht dat de KNVB met afkeuring dreigt. Voor het gemeentebestuur zijn dit signalen om te besluiten de hele accommodatie grondig te renoveren. Wageningen en WAVV delen het seizoen 1948/1949 het gemeentelijk sportpark ‘Tuindorp’. Op 9 mei 1948 speelt Wageningen haar laatste wedstrijd op De Berg voor de renovatie.
Het scorebord, waarbij de kegels bij een doelpunt handmatig de lucht in werden gehesen
Groei
Op 11 september 1949 wordt de gerenoveerde accommodatie met de wedstrijd Wageningen-Enschedese Boys weer in gebruik genomen. Aan de westzijde is een zittribune met 1432 zitplaatsen verrezen en achter de doelen staantribunes voor 3232 staanplaatsen. Totale kosten ƒ21.505,-. Duizenden toeschouwers wonen de heropening bij, waarbij voorzitter I. van de Net wethouder Geldhoff dankt voor zijn inzet. De supportersvereniging schenkt de vereniging een fraaie geluidsinstallatie. Burgemeester Klaasesz zegt blij te zijn dat Wageningen weer kan bogen op een behoorlijk voetbalterrein. Hij knipt het lint door, waarna de spelers de nieuwe grasmat betreden. Na de bevrijding in 1945 groeit het gemiddeld aantal betalende toeschouwers per wedstrijd gestaag:
- seizoen 1945/1946: 1.916
- seizoen 1946-1947: 2.563
- seizoen 1947-1948: 2.605
- seizoen 1948-1949: 2.542
- seizoen 1949-1950: 2.748
- seizoen 1950-1951: 4.986
- seizoen 1951-1952: 5.285
- seizoen 1952-1953: 2.957
- seizoen 1953-1954: 2.844
Noodtribunes
Een uitverkochte Berg (Ajax komt op bezoek) met noodtribunes in 1951
Om alle toeschouwers een goede plaats te bieden wordt er voor de wedstrijd tegen Ajax op 17 september 1950 een extra staantribune met een capaciteit van 1.600 plaatsen gehuurd. Aangezien de toeloop groot blijft, wordt deze tribune permanent gehuurd. De wedstrijden tegen Ajax en Vitesse op 30 september 1951 en 23 december 1951 worden respectievelijk door 10.928 en 11.433 betalende toeschouwers gevolgd. Op dat moment de hoogste toeschouwersaantallen ooit. De belangstelling is zelfs zo groot dat er ook nog noodtribunes geplaatst worden. Voor het seizoen 1952-1953 huurt het bestuur een overdekte tribune, die op 28 september 1952 in gebruik wordt genomen. Die datum neemt de club ook het parkeerterrein aan de Domeinweg, het ‘Poulieveld’ in gebruik. De kleedkamers krijgen al in de zomer van 1951 douches en elektriciteit.
Perstafel
Het hier verlichte pershokje heeft tot het einde in 1992 dienst gedaan, dit is een volle zittribune tijdens een wedstrijd in 1991
Om de accommodatie verder te completeren keurt de ledenvergadering op 29 juli 1953 de bouw van een overdekte tribune goed. De tribune bevat achthonderd zitplaatsen en wordt op 12 december 1953 door aannemer Tiemessen aan het bestuur overgedragen. Als geschenk biedt Tiemessen een complete perstafel in de tribune aan. Het clubblad van Wageningen schrijft in december 1953: “De nieuwe overdekte tribune zal uitsluitend dienst doen bij de wedstrijden van het eerste elftal. Het is niet toegestaan in de tribune plaats te nemen bij wedstrijden die door de lagere elftallen op het hoofdterrein worden gespeeld. Deze maatregel is genomen met het oog op de jeugd die de tribune als speelplaats gaat gebruiken en de pas geverfde banken onnodig zou beschadigen door er met bevuilde schoenen op te gaan lopen”. Het bestuur neemt zich voor zuinig te zijn op haar nieuwe accommodatie.
De zittribune in aanbouw in 1953
Televisieplatform
In oktober 1954 volgt opzegging van de huurovereenkomst voor het gebruik van het terrein ‘De Oude Tol’. Voortaan spelen de lagere seniorenelftallen en de jeugdelftallen op het oefenveld op De Berg. In het voorjaar van 1955 neemt de gemeente Wageningen de tribune in eigendom van de club over. De hele accommodatie is nu eigendom van de gemeente. Het eigen clubgebouw op De Berg wordt op 14 augustus 1965 geopend en krijgt de toepasselijke naam ‘het Berghok’. Eind zestiger jaren ontstaan plannen kleedruimten onder het rechter gedeelte (vanaf het veld gezien) van de overdekte tribune aan te brengen. Als dit gerealiseerd wordt, betekent dit een huurverhoging van ƒ7.000,- per jaar. In 1971 betaalt ‘Wageningen’ ƒ4.658,- huur per jaar, vermeerderd met een aandeel van de recette tot een maximumbedrag van ƒ3.250,- per seizoen.
Op 26 juli 1971 verstrekt de gemeente opdracht tot het bouwen van een kleedaccommodatie onder het rechtergedeelte van de zittribune (gezien vanaf het hoofdveld). Promotie naar de eredivisie in 1974 noopt het bestuur de accommodatie op diverse punten aan te passen. Er komt een loopkooi om spelers en arbitraal trio veilig het veld op en af te laten gaan. Daarnaast worden voorzieningen voor de schrijvende pers gemaakt en wordt er een televisieplatform onder het dak van de tribune gehangen. De kassahokjes worden verbeterd en er wordt een buitentoilet geplaatst. Houten hekwerken worden vervangen door hekwerken met stalen buizen en taluds en afrasteringen aangepast. Later dat seizoen, in november 1974, start aannemersbedrijf O. Tiemessen B.V. met de bouw van een spelersruimte, kantoor en bestuurskamer onder de tribune. De oude kleedruimten en de oude bestuurskamer worden gesloopt.
Het tv-platform waar door de cameraploeg per ladder tegenaan geklommen diende te worden en vanwaar dan de tv-opnamen plaatsvonden met op de achtergrond het pershokje
Bezoekende supporters
Tevens ontstaan plannen om het talud aan de oostzijde van het hoofdveld te voorzien van een honderd meter lange staantribune voor 6000 plaatsen. De jaarlijkse lasten van de tribune worden gefinancierd uit de verhoging van de entreegelden en de opbrengsten van reclameborden. Wageningen trekt dat jaar gemiddeld ruim 7.000 toeschouwers en heeft 1.200 seizoenkaarthouders. De kosten bedragen ƒ314.000,-. In 1977 worden twee vaste verkooppunten in deze tribune gebouwd. De promotie naar de eredivisie in 1980 brengt weer de nodige wijzigingen in de stadionaccommodatie met zich mee. Voor de supporters van de bezoekende partij wordt een apart vak gecreëerd en voor de start van het seizoen 1980-1981 wordt een nieuwe kantine gebouwd.
Kunstlichtinstallatie
In april 1978 brengt de KNVB het rapport ‘Gezonder Betaald Voetbal’ uit. Daarin stelt de bond voorwaarden op het gebied van accommodatieverbetering en financiën. De KNVB acht een kunstlichtinstallatie voor alle betaald voetbalorganisaties noodzakelijk. Omdat er een behoorlijk bedrag mee gemoeid is (ƒ640.000) vergt de besluitvorming in de gemeenteraad een behoorlijke tijd. Pas op 4 februari 1981 wordt de installatie tijdens de bekerwedstrijd FC Wageningen – PEC Zwolle in gebruik genomen. Het is de grootste investering uit de geschiedenis van de vereniging. In dat zelfde jaar wordt de tribune aan de noordwest zijde van het terrein uitgebreid en vindt uitbreiding plaats van de kleedaccommodatie. Na 1982 ondergaat het stadion niet veel wijzigingen meer tot in 1992 FC Wageningen failliet gaat. Ruim tien jaar staat het mooiste stadion van Nederland te verloederen. Wind, regen en vandalen hebben er vrij spel.
Af en toe werd er met of zonder toestemming nog vriendschappellijk gevoetbald in het prachtige stadion
Nieuwe initiatieven
Het is NU of nooit voor het stadion
De gemeente, eigenaar van het complex kan niet besluiten wat er met het terrein moet gebeuren. Allerlei initiatieven passeren de gemeenteraad: woningbouw, teruggeven aan de natuur, een ijsbaan en uiteindelijk een speelbos voor kinderen. In december 2003 besluit een meerderheid van de gemeenteraad om de plannen voor het speelbos voorlopig uit te stellen. Zo wordt voorkomen dat het Bergterrein wordt opgesplitst en dat op het trainingsveld een speelbos wordt aangelegd. Het gemeentebestuur besluit vervolgens de nieuwe Stichting Behoud Stadion De Wageningse Berg een kans te geven weer iets van het stadion te maken. De leden van de nieuwe Vereniging Vrienden Stadion De Wageningse Berg slaan de handen ineen en beginnen aan een grondige opknapbeurt die er uiteindelijk toe moet leiden dat het stadion De Wageningse Berg weer in ere wordt hersteld als multi-functioneel complex waar af en toe nog de bal zal rollen.
Met toestemming van Rien Bor en Arjan Molenaar, de schrijvers van het boek “De Onneembare Vesting; de historie van het betaald voetbal op De Wageningse Berg 1954 -1992” is een korte samenvatting gemaakt van de historie van FC Wageningen en de geschiedenis van het roemruchte stadion op de Wageningse Berg.
Niets van bovenstaande tekst en bijgaande foto’s mag op welke wijze dan ook gebruikt worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs en uitgever.
Stadion de Wageningse Berg 